10 năm quy hoạch mở rộng Hà Nội: 5 đô thị vệ tinh chưa được như kỳ vọng

Theo định hướng quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050, Thủ đô Hà Nội phát triển theo mô hình “chùm” đô thị, gồm khu vực đô thị trung tâm và 5 đô thị vệ tinh. Nhưng đến nay, sau 10 năm triển khai, hình hài 5 đô thị còn nhạt nhòa và đâu là nguyên nhân, giải pháp?

Quy hoạch 5 đô thị vệ tinh nhưng hiện nay chưa rõ hình hài. (Nguồn: Vnexpress)

Hình hài còn nhạt nhòa

Theo định hướng quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050, Thủ đô Hà Nội phát triển theo mô hình “chùm” đô thị, gồm khu vực đô thị trung tâm và 5 đô thị vệ tinh.

5 đô thị vệ tinh của thành phố gồm: Hòa Lạc, Sơn Tây, Xuân Mai, Phú Xuyên và Sóc Sơn. Trong đó, Hòa Lạc là đô thị khoa học, trung tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao của cả nước; Sơn Tây là là đô thị văn hóa lịch sử du lịch sinh thái, phát triển tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp sinh thái; Xuân Mai là đô thị đại học và dịch vụ cửa ngõ phía Tây Nam Hà Nội; Phú Xuyên là đô thị phát triển công nghiệp, kho tàng, các dịch vụ trung chuyển, đầu mối phân phối nông sản vùng; Sóc Sơn là đô thị công nghiệp, dịch vụ cảng hàng không Nội Bài gắn với bảo tồn khu vực núi Sóc.

Các đô thị vệ tinh này hoạt động tương đối độc lập để hỗ trợ và chia sẻ với khu vực đô thị trung tâm về nhà ở, đào tạo, công nghiệp và dịch vụ.

Kỳ vọng là thế, nhưng sau 10 năm thực hiện quy hoạch, đến nay, hình hài 5 đô thị vệ tinh chưa được như kỳ vọng.

Theo ông Ngô Trung Hải – Nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia - Bộ Xây dựng, nguyên nhân khiến 5 đô thị vệ tinh chậm phát triển là vì hiện giao thông và dịch vụ cho các đô thị vệ tinh của chúng ta còn thiếu. Sóc Sơn đóng vai trò là đô thị công nghiệp nhưng khi chọn đặt nhà máy, Samsung đã bỏ qua Sóc Sơn, lựa chọn Thái Nguyên cho dù nơi đây gần sân bay, gần cảng hơn.

KTS Phạm Thanh Tùng – Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng, thứ nhất vì thiếu hạ tầng, thứ 2 vì thiếu nguồn lực, thứ 3 chính quyền đô thị vệ tinh không được trao quyền quản lý đô thị.

Chúng ta vẽ quy hoạch là một chuyện nhưng thực thi quy hoạch lại là vấn đề khác, chúng ta đang thiếu kết nối. Khi các nhà đầu tư không vào đấy thì có nghĩa là sức hút của đô thị không có.

“Muốn thành hình hài đô thị vệ tinh thì phải thu hút người dân, muốn người dân chuyển ra đó sinh sống thì hạ tầng phải được đầu tư đồng bộ từ trước. Thực tế hạ tầng ở trung tâm Hà Nội còn thiếu, nói gì đến các khu ngoại thành”, KTS Phạm Thanh Tùng khẳng định.

Cần có cơ chế thu hút đầu tư

Một câu hỏi đặt ra lúc này là làm thế nào để phát triển các đô thị vệ tinh này? Theo TS Ngô Trung Hải – Nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia - Bộ Xây dựng, chúng ta cần mạnh dạn giao cho những mô hình đầu tư, khuyến khích họ có những cơ chế để đầu tư như vay, lãi suất, trái phiếu rồi thậm chí kêu gọi nước ngoài đầu tư…

Còn KTS Phạm Thanh Tùng – Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam thì cho rằng: Đã đến lúc cần phải san sẻ nguồn lực. Chúng ta đừng tập trung quá nhiều vào đô thị trung tâm để lấy một sự tăng trưởng, mà phải chia sẻ nguồn lực cho 5 đô thị vệ tinh và phải có cơ chế cho chính quyền đô thị vệ tinh, để họ được làm chủ. Khi đó, chính quyền đô thị họ buộc sẽ phải năng động để thu hút đầu tư.

Bà Trần Thu Hằng – Vụ trưởng Vụ Kiến trúc quy hoạch, Bộ Xây dựng nhấn mạnh: Ngoài những đề nghị về nguồn lực, thành phố đã đề nghị sử dụng các quỹ của thành phố đã tiết kiệm, đề nghị cho vay các tổ chức tài chính trong và ngoài nước để phát triển hạ tầng. Hà Nội cũng đã nhận ra bất cập và xin một số cơ chế đặc thù. Các bộ, ngành sẽ chủ động cùng với Hà Nội để tìm ra giải pháp.

Theo các chuyên gia, sự kết nối giữa đô thị vệ tinh với thành phố trung tâm phải thông qua một hệ thống giao thông hoàn chỉnh như đường bộ cao tốc, đường sắt đô thị. Đây là những tuyến đường trục giao thông quan trọng và nếu thiếu nó thì sự kết nối không thành công.

PGS.TS Vũ Thị Vinh - Nguyên Tổng thư ký Hiệp hội Đô thị Việt Nam chia sẻ: Kinh nghiệm từ Hàn Quốc cho thấy, mỗi đô thị vệ tinh có chức năng và đặc điểm kinh tế – xã hội khác nhau.

Mỗi đô thị vệ tinh phải có một động lực rõ ràng và thực chất, mỗi thành phố phải có chiến lược với những kế hoạch khả thi về tài chính bao gồm: Kinh phí để xây dựng các tuyến hạ tầng giao thông khung; Kinh phí để xây dựng các đô thị vệ tinh; Để có được nguồn kinh phí to lớn đó phải huy động từ nhiều nguồn: Ngân sách của thành phố, huy động các thành phần tư nhân và sự đầu tư của Chính phủ…

Để các thành phố vệ tinh phát triển thì môi trường cảnh quan phải được cải thiện tốt hơn so với các khu vực khác trong đô thị trung tâm, đây phải là nơi có đủ điều kiện về nhà ở, công ăn việc làm, đặc biệt có hệ thống giao thông thuận lợi và phát triển nhằm liên hệ thuận tiện với đô thị trung tâm và các vùng phụ cận. Đồng thời giữa thành phố trung tâm và các đô thị vệ tinh có ranh giới phát triển cho các thành phố trung tâm bằng các vành đai xanh.