Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND thành phố Hà Nội, có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng để giao dịch, hoạt động theo quy định của pháp luật. Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức, biên chế và công tác của UBND Thành phố; đồng thời, chịu sự kiểm tra, hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ của Bộ Xây dựng và các Bộ, ngành có liên quan.
Được thành lập từ năm 1962, với bề dày hơn 50 năm kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực quy hoạch xây dựng, Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội đã và đang đóng một vai trò trọng yếu trong công tác quy hoạch xây dựng phát triển Thủ đô Hà Nội. Với đội ngũ hùng hậu các kiến trúc sư, kỹ sư đô thị, các nhà khoa học kỹ thuật có trình độ chuyên môn cao, Viện đã không ngừng trưởng thành và lớn mạnh, luôn tìm tòi và sáng tạo khoa học để phục vụ hiệu quả cho công tác nghiên cứu quy hoạch, tối ưu hóa quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch hạ tầng kỹ thuật, thiết kế đô thị; tham mưu đắc lực cho UBND Thành phố trong lĩnh vực quản lý đô thị đối với Thủ đô Hà Nội – trung tâm đầu não về chính trị - hành chính - kinh tế quốc gia. Hàng ngàn đồ án quy hoạch lớn, nhỏ được Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội thực hiện và đã được triển khai ngoài thực tế, góp phần thay đổi diện mạo Thủ đô ngày càng khang trang hơn.
Năm 1962 Viện Thiết kế Quy hoạch Hà Nội được thành lập, trực thuộc Ủy ban hành chính Thành Phố Hà Nội.
Năm 1970 Đổi tên là
Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội, trực thuộc Cục Xây dựng Hà Nội.
Năm 1983 Đổi tên là
Viện Thiết kế Quy hoạch xây dựng Hà Nội trực thuộc Ủy ban Xây dựng cơ bản Hà Nội.
Năm 1989 Viện Thiết kế Quy hoạch xây dựng Hà Nội trực thuộc Sở Xây dựng Hà Nội.
Năm 1992 Viện Thiết kế Quy hoạch xây dựng Hà Nội trực thuộc Văn phòng Kiến trúc sư Trưởng Thành phố Hà Nội.
Năm 1997 Đổi tên là
Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội trực thuộc Sở Quy hoạch - Kiến Trúc Hà Nội.
Năm 2008 đến nay Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội trực thuộc Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội.