Xây dựng đô thị thông minh bắt đầu từ dân

“Nếu không có người cung cấp thông tin, mô hình đô thị thông minh sẽ trở thành vô dụng” – nhà quy hoạch Nguyễn Đỗ Dũng (Singapore) chia sẻ về việc xây dựng đô thị thông minh mà TP.HCM đang hướng đến.

“Trong xây dựng đô thị thông minh, người dân đóng vai trò trung tâm, vừa là người thụ hưởng nhưng cũng là người đóng góp xây dựng, phát triển dịch vụ, thông qua việc sử dụng, phản hồi thông tin cho dịch vụ đó. Đây chính là sự hợp tác công tư, là chỉ dấu về một xã hội tiến bộ”

Nhà quy hoạch Nguyễn Đỗ Dũng

Không lý do gì không làm được

Nếu cho rằng TP.HCM khó thực hiện mô hình TP thông minh hơn Singapore hay một số TP khác trên thế giới là chưa chính xác. Bởi mỗi nơi có thuận lợi, khó khăn khác nhau. TP thông minh là công cụ để giúp chính quyền vượt qua một số thách thức trong quá trình phát triển đô thị. Thách thức mỗi nơi mỗi khác. Ở TP.HCM là tắc nghẽn giao thông và ngập lụt.

Tại Singapore là ô nhiễm không khí do đốt rừng ở Indonesia và sự già đi của dân số khiến cho hệ thống y tế phải chuyển đổi để phù hợp. Do đó, TP thông minh ở TP.HCM sẽ rất khác với Singapore. TP.HCM là một đô thị lớn về cả quy mô dân số, nhân lực lẫn nền kinh tế, không có lý do gì để không làm được TP thông minh.

Tuy nhiên, khái niệm đô thị thông minh rất rộng, mỗi TP có những mục tiêu, cách tiếp cận và cách làm khác nhau. Ví dụ như TP Rio de Janeiro ở Brazil chỉ tập trung vào theo dõi các hoạt động trong TP thông qua 900 camera và thông tin thời tiết để phản ứng kịp thời trước các rủi ro về giao thông, môi trường, ngập lụt.

Một hệ thống như vậy dường như vẫn chỉ tập trung vào thu thập thông tin một chiều để nâng cao năng lực vận hành của chính quyền TP – mức thấp nhất của đô thị thông minh. Singapore thì muốn tiến một bước xa hơn, TP thông minh không chỉ là một mạng lưới các camera và sensor (cảm biến) mà còn là dịch vụ công phục vụ trực tiếp người dân.

Câu hỏi đặt ra là TP.HCM sẽ xây dựng TP thông minh để giải quyết vấn đề gì và xây dựng năng lực của mô hình này đến mức độ nào? Tôi nghĩ TP.HCM đã nhìn thấy TP thông minh như là cơ hội để giải quyết các vấn đề nóng, nhưng cụ thể tập trung vào vấn đề gì là then chốt thì tôi chưa thấy rõ.

Theo tôi, để xác định mục tiêu và sắp xếp lộ trình thực hiện, TP.HCM nên khảo sát ý kiến các đối tượng được thụ hưởng cụ thể từ việc phát triển đô thị thông minh.

Ví dụ, nếu TP đặt mục tiêu tập trung vào phục vụ dân thì hỏi vấn đề họ quan tâm nhất hiện nay là gì. Có thể đó là một số vấn đề “nóng”, ví dụ như dịch vụ hành chính vẫn “hành là chính”, hoặc vấn đề ngập lụt, kẹt xe…

Hoặc hỏi ý kiến doanh nghiệp về các vấn đề khó khăn mà các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, đang gặp phải như khả năng tiếp cận thị trường, thủ tục hành chính.

Chính người dân sẽ đưa ra câu trả lời xác thực về vấn đề cần tập trung giải quyết là gì. Từ đó TP có thể xây dựng mục tiêu và tìm giải pháp công nghệ có thể giải quyết ngay các lực cản phát triển của mình.

Cốt lõi vẫn là con người

Nếu được giao thực hiện lộ trình xây dựng đô thị thông minh cho TP.HCM, tôi sẽ tập trung vào ba mảng chính là: chính quyền điện tử để giảm tham nhũng và tăng hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp; ứng dụng cung cấp các thông tin ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống của người dân như giao thông, ngập lụt, thực phẩm bẩn và ô nhiễm môi trường; và cuối cùng là xây dựng các hạ tầng công nghệ thông tin dùng chung để cho phép các doanh nghiệp công nghệ tham gia cùng TP trong việc phục vụ người dân và khuyến khích phong trào khởi nghiệp.

Đây chính là ba khía cạnh để phát triển toàn diện một TP: chính quyền trong sạch và hiệu quả hơn, cuộc sống của người dân an toàn và thuận lợi hơn, các doanh nghiệp có sức sáng tạo tốt hơn và dễ dàng tiếp cận thị trường hơn.

Công nghệ chỉ là nền tảng, cốt lõi của TP thông minh vẫn là con người. Xây dựng đô thị thông minh là tạo ra kết nối giữa chính phủ, doanh nghiệp và người dân.

Kể cả khi quan hệ giữa ba đối tác này chỉ là quan hệ một chiều, tức là TP thu thập thông tin và cung cấp dịch vụ tới doanh nghiệp và người dân, thì sự tham gia của doanh nghiệp và người dân vẫn vô cùng quan trọng.

Nếu không có người cung cấp thông tin, mô hình đô thị thông minh sẽ trở thành vô dụng. Không TP nào trên thế giới có thể lắp đặt camera ở tất cả mọi ngõ ngách và điện tử hóa mọi công trình hạ tầng. Để “tai mắt” của chính quyền có thể bao trùm cả TP, chính quyền phải dựa vào người dân.

Ở một góc độ khác, khi càng có nhiều người cung cấp thông tin thì thông tin thu nhận được càng phản ánh sát thực tình trạng của TP.

Từ góc độ hiệu quả về kinh tế, khi càng có nhiều người sử dụng dịch vụ điện tử của TP thông minh thì dịch vụ đó càng hiệu quả về chi phí và càng dễ dàng được đầu tư nâng cấp.

Nếu như một nửa số dân TP.HCM và du khách sử dụng dịch vụ của đô thị thông minh, TP sẽ có một lượng “khách hàng” tương đương số người đăng ký dùng dịch vụ âm nhạc trực tuyến của Công ty Apple (khoảng 6,5 triệu người).