Cần sử dụng hiệu quả đất đô thị

Nhìn lại kế hoạch sử dụng đất thời gian qua, một vấn đề được nhiều chuyên gia nhìn nhận là, trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cho các ngành, lĩnh vực đã không đáp ứng đầy đủ cho phương hướng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và Trung ương. Thực tế, qua kiểm kê đất đai cho thấy, tại nhiều đô thị lớn, còn hàng trăm dự án để hoang hóa. Đây là một sự lãng phí lớn. Nó không chỉ khiến cho ngân sách nhà nước bị thất thu mà còn khiến nhiều doanh nghiệp khác có nhu cầu về mặt bằng sản xuất kinh doanh bị ngưng trệ, khiến nhiều hộ dân nằm trong vùng dự án không thể canh tác trên chính thửa đất của mình.

Mặt khác, còn tình trạng thiếu tính đồng bộ giữa quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng; giữa ba loại quy hoạch này còn chồng chéo, chưa thực sự trở thành một hệ thống quy hoạch thống nhất; quy hoạch các khu công nghiệp, quy hoạch phát triển đô thị, khu dân cư, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, quy hoạch các ngành chưa thống nhất và tuân thủ theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Nhiều địa phương còn sử dụng đất chuyên trồng lúa nước để xây dựng các khu công nghiệp dẫn đến nhiều hộ nông dân thiếu đất hoặc không có đất để sản xuất trong khi vẫn có thể sử dụng các loại đất khác. Riêng lĩnh vực phát triển đô thị, tất yếu kéo theo một lượng không nhỏ đất nông nghiệp bị “nuốt” mất. Cơ hội đem lại cho người nông dân - nói như những người thực hiện các dự án phát triển đô thị - là rất nhiều. Nhưng để nắm được cơ hội, có điều kiện thích ứng với sự chuyển đổi ấy thì lại ít được nói đến (hoặc không được quan tâm).

Không những thế, trong quản lý hành chính, việc phân loại thành phố, xếp hạng đô thị đang đẩy các thành phố vào những cuộc chạy đua tiêu tốn tiền của. Dễ nhìn thấy nhất là, nếu một đô thị được tăng hạng sẽ được rót nhiều nguồn lực hơn. Thế nên, đang diễn ra tình trạng là, có nhiều đô thị mới mọc lên rất xa thành phố, nơi không tập trung nhiều nhu cầu thật sự của dân chúng (đặc biệt trong bối cảnh nguồn lực cho nâng cấp đô thị ở Việt Nam còn hạn hẹp); trong khi đó, nhiều đô thị hiện hữu đang rất cần tiền để xây dựng và cải thiện đô thị bền vững hơn.

Rõ ràng, những mâu thuẫn trong quá trình quy hoạch và sử dụng đất, đặc biệt là trong phát triển đô thị, sẽ vẫn là vấn đề nóng bỏng chưa thể có một lời giải hữu hiệu, nếu như chúng ta chưa có một sự chuẩn bị thấu đáo về mọi mặt. Đặc biệt, khi các chính sách vẫn trong giai đoạn hoàn thiện. Hơn nữa, khi đất đai vẫn nằm trong tay các nhóm lợi ích, khi đó, sự minh bạch về đất đai vẫn ở thì tương lai.