Làng - Đồ án quy hoạch cụm làng nghề nông nghiệp trong tiến trình xã hội dân sự

Đồ án lấy bối cảnh là ngoại thành Hà Nội trong một thập kỷ tới, thủ đô và các vùng lân cận sẽ trở thành siêu đô thị tiếp theo của Đông Nam Á. Dòng chảy nhập cư cùng sự bành trướng của đô thị, khiến Hà Nội phải đối mặt với sự biến mất của các làng nghề truyền thống, sự thu hẹp diện tích đất nông nghiệp là hậu quả của các chính sách “cơ bắp” về chuyển đổi sử dụng đất, báo động vệ sinh an toàn thực phẩm và khủng hoảng niềm tin của người tiêu dùng. Tiềm năng và phát triển mạnh mẽ dường như chưa đi kèm cùng những giải pháp bền vững.  

Mục tiêu chính của đồ án là đồng thời cùng một lúc chung hòa được hai yếu tố bảo tồn và phát triển. Bảo tồn nguồn lương thực đáng tin cậy từ các cụm làng nông nghiệp ngoại thành Hà Nội để cung cấp cho thành phố và tiếp tục phát triển các dự án khu dân cư mới. Phương án này giải quyết được nhu cầu về nhà ở, sự giãn nở của lõi đô thị và giảm thiểu tối đa các tác động nguy hại đến môi trường đất canh tác. Nói cách khác, đồ án muốn tìm một giải pháp kép dung hòa sự tăng trưởng thiết yếu của đô thị Hà Nội đồng thời duy trì các hoạt động nông nghiệp. Hướng đến một hình thái đô thị kiểu mẫu (prototype) cho khu vực ngoại thành Hà Nội. 

Thử nghiệm đầu tiên lấy bối cảnh tại Bắc Từ Liêm, là quận đầu mối cung cấp lượng lớn nông phẩm cho Hà Nội, đồng thời cũng là một nơi chịu nhiều ảnh hưởng của tiến trình giãn nở đô thị. Dân cư có xu hướng bán đất canh tác và chuyển đổi ngành nghề từ nông nghiệp sang các ngành dịch vụ có khả năng sinh lời nhanh nhưng thiếu bền vững. Diện tích lớn đất nông nghiệp trong bản đồ quy hoạch 2030 có nguy cơ bị chuyển đổi sử dụng trở thành các khu đô thị cao tầng hay các nhà máy công nghiệp. Trong đồ án, khu vực thử nghiệm được kiến tạo gồm 2 phần:

Archipelago (Quần đảo): Đồ án thiết kế lại các vùng diện tích đất đã được sử dụng cho các dự án đơn chức năng (monofunction) thành một khu phức hợp. Khu vực này kết hợp nhà xã hội, khu vực tiện ích, và cơ sở hạ tầng chung giữa các làng. Các khu công nghiệp hiện tại được biến đổi thành các xưởng sản xuất thực phẩm nông nghiệp, trung tâm xuất khẩu, trung tâm xử lý chất thải hữu cơ, hợp tác xã nông nghiệp, thủ công, nhà tập thể và dịch vụ du lịch.

Skeleton (xương sống): là một tổ hợp kiến trúc dân dụng hình thành dọc theo triền đê giữa vùng nông nghiệp. Những cụm dân cư này đóng vai trò như một lõi kim loại liên kết các thôn làng, hình thành một đơn vị hành chính mới là “cụm làng”. Thay vì tồn tại đơn lẻ như hình mẫu của ngôi làng truyền thống, cụm làng được hình thành như một hệ giằng trong kết cấu, có tác dụng cộng hưởng tiếng nói dân sự từ các đơn vị làng đơn lẻ. Tiếng nói này sẽ đóng vai trò như một đối trọng trong quá trình bảo vệ đất nông nghiệp. &Làng; là một giả thuyết về việc sử dụng kiến trúc như một nền tảng xã hội dân sự. 

&Làng; bao gồm hệ thống cụm nhà ở kết hợp sản xuất và không gian sinh hoạt chung. Đây sẽ là nơi hấp thụ sự tăng trưởng dân cư mới của các đơn vị làng hiện có, cũng như sẽ là nơi cư ngụ của những cư dân giãn nở từ đô thị. Với hình thái quy hoạch tập trung, cụm làng hình thành một cách tự nhiên như một thể trạng tự giám sát, một tổ hợp dân sự tự quản, trong đó cho phép người tiêu dùng (tầng lớp nhập cư mới) có thể tương tác trực tiếp với người sản xuất (người bản địa) và quá trình sản xuất nông sản hàng ngày. Hãy tưởng tượng rằng bạn là người mua trực tiếp những nông phẩm từ những người hàng xóm của mình, hệ thống trao đổi thực phẩm được rút ngắn không thông qua các thương lái và đầu mối chung chuyển. Thực phẩm lưu thông trong một phạm vi nhỏ cho phép người tiêu dùng nhận diện và đánh giá được nguồn gốc mà không nhất thiết phải thông qua một hệ thống kiểm định nào. Chuỗi sản xuất và tiêu dùng hồi tưởng (retrospective) lại hệ thống trao đổi của xã hội trước thời kỳ thực dân. 

Thông tin về đồ án và tác giả:

Đồ án &Làng; đã đạt điểm tối đa trong kỳ bảo vệ luận án và đang được triển lãm tại trường kiến trúc ENSA Paris Malaquais, Paris, Pháp. Trong tháng 11 tới, đồ án sẽ được triển lãm tại Hà Nội, trong khuôn khổ của hội thảo “Regards croisés sur les formes émergentes des densifications urbaines en Asie” tại Đại học Kiến trúc Hà Nội.

Tác giả: Mai Hưng Trung, kiến trúc sư hiện đang làm việc tại Paris, Pháp.

- Tốt nghiệp Đại học kiến trúc ENSA Paris Malaquais, Paris, 
- Tốt nghiệp Đại học Toulouse III Paul Sabatier chuyên ngành xây dựng, CH Pháp
- Hiện tại đang làm nghiên cứu sinh chuyên ngành kiến trúc tại Đại học tổng hợp Leibniz ở Hannover, CHLB Đức theo học bổng Erasmus Châu Âu.

Các giải thưởng đã đạt được với đồ án về không gian công cộng trong phố cổ Hà Nội (OUTSIDE -in):
giải Nhì tại ASA International Design Competition (tại Bangkok, Thailand); giải đặc biệt Unbuilt Visions 2015 (New York' USA); đăng tải trên SuperArchitects.com; triển lãm trong festival kiến trúc ASA'15 tại Bangkok, Thái Lan.